Performans pek çok sözlük anlamı bulunan ve spor bilimlerinin, antrenörlerin başlıca ilgi kaynağıdır demek yanlış olmaz. Bu yazımızda sizlere performans nedir? Performans Testleri Nelerdir? Dayanıklılık, Sürat, Çeviklik, Kuvvet, Esneklik, Denge, Koordinasyon, Çabukluk gibi parametlerin testleri nelerdir bunlara değineceğiz.
Performans, sözlük anlamı itibariyle ‘icra etme, ifa, yerine getirme olarak adlandırılabilir. Yarışma zamanında ya da bir hareket için gerekli fizyolojik, biyomekanik ve psikolojik gereksinimlerin hareket sırasında en yüksek verimliliğe ulaşmasına performans denir.
Performans, herhangi bir eylemin kalitesini veya ortalama icrasını ifade etmek için kullanılan bir deyimdir.
Sportif Performans ise; Fizyolojik, psikolojik, sosyolojik, fiziksel ve motor özelliklerle beraber, yetenek ve becerinin bütünleşmesiyle ortaya çıkan eylemin sunumudur.
Yarışma veya antrenman içerisindeki hareketleri fizyolojik, psikolojik, sosyolojik, fiziksel ve motor özelliklerinin kullanılmasıyla ortaya konulan verimliliğin en yüksek boyutta olması sportif performans denmektedir.
Kapasite ise; Hiçbir zaman tam olarak ölçülemez. Kişinin gösterebileceği en üst performansı denebilir.
SPORTİF PERFORMANS PARAMETLERİ
Pisikolojik: Kişilik, benlik, algı, konsantrasyon, rekabet, hırs, korku, stres, saldırganlık, motivasyon
Sosyolojik: İç ve Dış Sistemler
Motorsal-fiziksel: Çabukluk, dayanıklılık, denge, esneklik, koordinasyon, kuvvet, sürat
Fizyolojik; Kardiyovasküler, aerobik, anaerobik
PERFORMANSA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Sporda performansı etki edenleri iki faktör altında toplaya biliriz. Bunlar iç ve dış faktörlerdir. Kişinin psikolojik ve sosyolojik durumunda iç ve dış faktörleri etkilemektedir.
1-Dış faktörler(Eksternal): Isı, nem, yükseklik, zemin ve ergonomi olmak üzere beş faktörden oluşmaktadır.
Isı; Vücudun en iyi performans gösterdiği ısı değeri 20-25 derecedir. Esneklik erken saatlerde en kötü durumundadır, vücut biyolojik olarak yavaşlamıştır. Günün 16.00-18.00 arası esnekliğin en iyi olduğu saatlerdir. Çünkü güneş 12.00-13.00 saatlerinde en dik gelse de yeryüzünün ısınması 16.00 saatlerini bulur.
Yükseklik; Rakım yükseldikçe dayanıklılık performansı düşer, sıçrama, çabukluk gibi aerobik kaynakların kullanıldığı çalışmaları rakım etkilemez. Çoklu sprint de dayanıklılık işin içine girdiğinden etkileyebilir.
Zemin; Benzer ve güvenli (ıslaklık, çıkıntı olması) zeminlerde ölçüm yapılması sonucun güvenilirliği işin çok önemlidir.
Ergonomi; Kullanılan araç, gereç, materyalin yapılan branşa uygunluğu çok önemlidir. Bisiklet, ayakkabı, kıyafet vs.
2-İç Faktörler(İnternal): Antrenman seviyesi, yaş, genetik, cinsiyet, beslenme, sağlık, yetenek ve beceri olmak üzere yedi faktörden oluşmaktadır.
Performansta yaşın etkisi çok fazladır. Sporcu seçiminde ilk 6 ay ve son 6 ay olarak değerlendirmek, gruplandırmak daha iyi sonuçlar verir.
Antrenman seviyesi: Sporcunun ne kadar süredir antrenman geçmişi olduğu performansını doğrudan etkileyen bir parametredir. Sporcunun performansı antrenman seviyesine göre değerlendirilmelidir.
Genetik özellikler belki de performans için en önemli faktörlerden biridir. Genetik çok şey demektir ve tabi ki her şey değildir. Örnek olarak Sürat özelliğini daha çok genetik olarak kişiye bahşedilen özelliktir. Sürat gelişimi zordur. Bu yüzden antrenörler sürat gelişimi için sürat yerine reaksiyon veya kuvvet geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmaktadır.
Ayrıca Vücut kompozisyonu da genetiktir.
Kas hücresinin sayısı performansı etkileyen bir başka önemli parametredir. Kas hücrelerinin sayısı için beslenme düzeni çok önemlidir. Antrenman beslenmesi ve maç beslenmesinden biri alınmadığında performans olumsuz etkilenir. Ayrıca antrenmanlarda denenmeyen hiçbir şey maçlarda denenmemelidir.
Sağlık sorunu olan, antrenman seviyesi düşük hiç biri sporcuya performans testi yapılmamalıdır. Eğer yapılması önemli ise dayanıklılık, vücut kompozisyon testi gibi testlere tabii tutubiliriz. Ama maksimal iş hacmine ihtiyaç duyulan testlerden uzak durmalıyız.
Yetenek ve beceri antrenman seviyesiyle de doğrudan ilişkidir ve performans testlerine de bu
yansır.
PERFORMANS TESTLERİNİN YARARLAR
Eğitim sürecinin planlamasını destekleme
Antrenman sürecinin organizasyonuna yardımcı olma
Antrenman uygulamasına yardımcı olma
Antrenmanın değerlendirilmesini destekleme
Belli bir spor türüne uygunluğun saptanmasını destekleme
Sporcuya uygun antrenman planlaması yapabilmek içim
Gelişimini gözlemek için
Takımın ilk başta eksikliklerini görmek için
Antrenman planlamasının doğruluğunu tespit etmek için
Oluşabilecek yaralanmaları engellemek içim
Sporcuları milli takıma ve uluslararası sporcularla kıyaslayıp değerlendirmek
Sporcunun oynayacağı pozisyonunu belirlemek içim
Sporcunun hangi branşa yeteneği olduğunu belirlemek
Sakatlanmadan önceki performansıyla sonrasını karşılaştırmak yapmamız gerekenler arasında.
Performans Testlerinin Özellikleri Nelerdir?
Testin geçerliliği: Yaptığımız ölçüm ile olmak istediğimiz veri örtüşüyor mu? Aerobik dayanıklılık ölçümü yapmak isterken sprint çıkışı mı yaptırdık.
Testin güvenilirliği: Testin 2-3 tekrar sonucunda aynı değerler çıkmalı ve çok az farklılık olmalıdır. Cihaz Kalibrasyon: Testlerin güvenirliği en fazla etkileyen cihazların kalibrasyonlarıdır. Ölçüm yapmadan önce cihazların hazır hale getirilmesi gerekmektedir.
Testin tarafsızlığı: Testlere katılan tüm bireylere eşit davranış sergilenmeli ve dışarıdan müdahale olmamalı.
Normlandırma ve Ekonomi: Sporcunun, takımın uluslararası değerlere göre veya bireysel anlamda değerlendirmesini, yorumlamasını yapabilmeliyiz.
Testlerin uygulama sırası: Bir gün içinde birden fazla test yapmamız gerekiyorsa bunun bir sıralaması olmalıdır.Bu sıralama esneklik, kas basıcı, beden kompozisyonu, reaksiyon, patlayacı güç, sürat, çabukluk, kardiyovasküler(aerobik) dayanıklılık, kassal uygunluk olarak sıralanmalıdır.
Performans Testleri Ölçüm Yöntemleri
Hem sürat hem de kapalı beceri çeviklik testleri çok az ekipman gerektirir. Bu testler tipik olarak bir kronometre, rotayı ayarlamak için bir mezura ve konilerle yapılabilir. Otomatik zamanlama cihazlarının kullanılması testlerin doğruluğunu artırabilir. Açık beceri testleri olan çeviklik testlerinin standartlaştırılması daha zordur, çünkü test ortamı tahmin edilemezdir. Test başına kaç yön değişikliği olacak gibi prosedürlerin standartlaştırılması ve yön değişikliği belirtildiğinde hareket ettirilecek mesafenin sabitlenmesi test güvenilirliğini artıracaktır. Deneme, herhangi bir test prosedürüne başlamadan önce yeterince ısıtılmalıdır. Isınma için belirlenmiş kurallar olmamasına rağmen, genellikle deneklerin önce kan dolaşımı artırmak için sabit bir bisiklete binme gibi üç ila beş dakika düşük yoğunluklu, büyük kas grubu aktivitesi yapması önerilir.
Performans Test Ölçümünde Dikkat Edilmesi Gerekli Konular
Ölçüm için Uygun Giysi Giyilmeli
Ölçüm Öncesi Hafif Isınma Egzersizleri Yapılmalı
Kilo ve Boy Ölçümleri Kuralına Uygun Yapılmalı
Kullanılacak Araç ve Gerecin kalibrasyonu Tam Olmalı
Ölçümden Beş Saat Önce Ağır Yemek Yenmemeli fakat İki Saat Önce Hafif Bir Yemek Yenilebilir
Ölçümden 24 saat Önce Aşırı Alkol Alınmamalı
Ölçüm Günü veya Önceki Gün Ağır Egzersiz Yapılmamalı
Ölçümden 1 Saat Önce Çay,Kahve,Kolavb. İçilmemeli
Laboratuvar Isı Ortamı 18-20 derece ve Nem %60’dan Aşağı Olmamalı. Dış Ortam Hava Şartları Uygun Olmalı
Ergonomi Kurallarına Tam Uyulmalı
Ölçüm Hasta ya da Ateşli Hallerde Asla Yapılmamalı
12-220-yaşa’ a sadık kalınmalı
PERFORMANS TESTLERİ YAPILIRKEN DURDURULMASI GEREKEN DURUMLAR
Sporcuların verimliliğini ölçmek için yaptığımız bu testler yapılırken kişinin performansını ölçme sırasında o kişinin sağlığına zarar vermeden ölçmeye dikkat etmemiz gerektiğinden test sırasında kişide oluşacak sorunların baş göstermesi sırasında testin durdurulması gerekmektedir. Şimdi sizlere test yapılırken durdurulması gerekleri maddeler şeklinde göstereceğim.
Göğüs ağrısı
Aşırı yorgunluk
Ciddi nefes darlığı
Baş dönmesi
Baygınlık
Ataksi
PERFORMANS TESTLERİ NELERDİR
Performansı ölçmek için vücudun temel motorik özelliklerini ölçen testlerdir. Bunlar dayanıklılık, sürat, çeviklik, çabukluk, kuvvet, esneklik, denge ve koordinasyondur. Performansınızın gelişmesi için bu yedi özelliğinizi geliştirmeniz gerekmektedir. Bu sekiz özellikler ile ilgili bazı testleri sizin için yazıp açıklayacağım.
Dayanıklılık Performans Testleri
Dayanıklık Performans Testlerini iki kavram altında incelememiz gerekmektedir. Bunlar Aerobik ve Anaerobik dayanıklılıktır. Bu parametrelerin gelişimi için vücudun belirli özelliklerini geliştirmek gerekir. Dayanıklılık kişinin solunum sistemini, sinir sistemini, kalp dolaşımın sistemini içeren bir kavramdır. Kişinin bu üç özelliği ne kadar gelişmiş ise yorgunluğa karşı koyup hareketi uzun süre devam ettirme özelliği artmaktadır. Uğraştığımız spor branşları için dayanıklılığın ölçümü bizim mevut değerimizi bilmezi ve geliştirmemiz için bize yardımcı olmaktadır. Birçok spor branşı için bu performansı ölçmek doğrudan başarıya ulaşmasında etkili olacağından temel motorik özelliklerine göre ayrı ayrı testler yapılması gerek duyulmuştur. Yapılan testler sonucu bireylerin mevcut performansını belirleyip yarış dönemine kadar geliştirilmeye çalışarak yarış dönemi başarı elde edilmeye çalışılması yapılan testlerin önemini arttırmıştır.
Mekik Testi
Yo-Yo Testi
Laktak Testi
Bükülü Kol Asılma Testi
Sürat Performans Testleri
Sürat gelişimi için ilk yapmamız gereken kuvvetimizi geliştirmektir. Kuvvet olmadan sürat gelişiminden söz edemeyiz. Kuvvetin geliştirilmesi sürat gelişimi için bizlere kolaylık sağlamaktadır. Sürati Reaksiyon zamanı, Hareket sürati (her bir hareketin sürati) ve Hareket frekansı (temposu) olmak üzere üç ana bölüme ayırabiliriz. Sürat Testi 5,10,15,30,60,100 metreden oluşan anaerobik testlerdir. Her sürat performas testi her spor için uygun değildir. Her spor branşına özgün olarak sürat testlerinde farklılıklar olmalıdır. Voleybol, tenis gibi
sporlarda 100 metre, 60 metre performans testi uygulamanın bir anlamı yoktur.
10 Metre Sürat Testi
30 Metre Sürat Testi
100 Metre Sürat Testi
Çeviklik Performans Testleri
Çeviklik, bir uyarana tepki olarak hız veya yön değişikliği ile hızlı bir tüm vücut hareketi olarak tanımlanır. İyi çeviklik hız, denge, güç ve koordinasyonun bir kombinasyonunu gerektirir. Motorik bir yetenek olan çeviklik, düzenli aşamalı egzersizle geliştirilebilir. Çeviklik ile ilgili birçok tanım vardır. Bunlara örnek olarak. Çeviklik (agility); hızlı ve doğru bir şekilde yön değiştirebilme özelliği olarak ifade edilmektedir. Çevikliği ölçek için dört teste ihtiyaç duyarız. Bunlar;
T Drill Testi
İllinois Test
Yön Değiştirme Testi
Pro Agility
Kuvvet Performans Testleri ( 1 RM Hesaplama )
Maksimal kas kuvveti yavaş kasılan kasların istemli bir şekilde ürettiği ya da karşı koyabildiği en büyük dirence maksimal kuvvet denir. Çoğunlukla maksimal kuvveti 1 RM olarak görürsünüz. Bu İngilizce kelime olan 1 RepetitionMaximum’un kısaltmasıdır. 1 Tekrar maksimal kuvvet, kişinin ya da sporcunun 1 tekrarda ve doğru teknik ile kaldırabileceği en fazla kuvvet türüdür. Bu değer bizim bütün antrenman programımızı planlamamıza yardımcı olan parametredir.
1 RM - Maksimal Kuvvet Hesaplama
Esneklik Performans Testleri
Esneklik; bir kasın uzama ve kısalma yeteneği anlamına gelmektedir. Genel anlamda ise bir hareketi mümkün olduğunca geniş bir açı ile yapabilmektedir. Esneklik insan vücudunda iskelet sistemi, kas, tendon ve ligamentler sayesinde sağlanmaktadır. Eklemleri çevreleyen kasların kasılması ile hareketler oluşur ve esnekliğin kaybı eklemlerin hareketinde azalmaya sebep olacağından kişinin performansında azalmalar oluşur. Esneklik testleriyle kişinin esneklik durumunu belirleyip ona göre esneklik programını düzenlemek daha bilimsel ve daha sağlıklı olacaktır. Temel olarak 5 tane Esneklik testi vardır. Bunlar;
Otur-Eriş Testi
Omuz ve Bilek Esnekliği Ölçümü
Gövde ve Boyun Esnekliğinin Ölçülmesi
Omuz Esnekliğinin Ölçülmesi
Ayak Bileği Esnekliği
Denge Performans Testleri
Denge için birçok açıklama bulabiliriz. Bunlar vücudun sabit bir pozisyonda kalma yeteneği veya dış kuvvetlere karşı kararlı hareketler yapabilmesidir, kişinin yer çekimi merkezinin algısal çerçevede dayanma yüzeyi alanı içinde tutabilmesidir, lokomotor sistemin statik ve dinamik içinde işlev gördüğü durumlar olarak açıklayabiliriz. Sporcuların veya kendimizin denge özelliğini ölçmek içinde performans testleri mevcuttur. Bunlar ;
Flamingo Denge Testi
Kör Leylek Denge Testi
Tek Bacak Denge Testi
Koordinasyon Performans Testleri
Koordinasyon, kasılan kasların bir arada uyum içinde hareket edebilmesidir. Spor için koordinasyon motor becerileri çok çabuk, akıcı, sürekli sergileyebilme yeteneğidir. Koordinasyon sayesinde kişi birden fazla hareketi birleştirerek arka arkaya sıralı bir şekilde hareketlerin dizilimi sağlar. Koordinasyonu ölçmek için Hexagonal Test başlıca koordinasyon ölçüm testidir.
Hexagonal Test
El Göz Koordinasyonu Testi
Çabukluk Performans Testleri
Çabukluk, vücudun belirli bölgeleri dirence rağmen eklemlerini harekete geçirebilmesi ve kasların istenilen hareketi kısa sürede yapabilmesidir. Çabuklukla birlikte sporcular yarışmalarda en zor hareketleri kısa sürede yaparak başarıya ulaşmaya çalışmaktadırlar. Chelladurai’nin dediği gibi ‘Çabukluk, kasların ve uzuvların mümkün olan en kısa zamanda dış direnc yada vücudun bir kısmının direncine rağmen eklemleri harekete geçirebilen mi özelliğidir’ açıklayabiliriz. Kişinin çabukluğunu ölçmek için iki tane teste ihtiyacımız vardır. Bunlar ayak çabukluğu ve disklere dokunma testidir. Bu testler sayesinde kişinin durumunu öğrenip olduğu düzeye göre bir antrenman yapabiliriz.
Ayak Çabukluğu Testi
Disklere Dokunma
